Τα οξυτενή κονδυλώματα είναι βλάβες του γεννητικού συστήματος που οφείλονται στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων(human papilloma virus,HPV) και κυρίως στους τύπους 6 και 11 οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως χαμηλού κινδύνου ιοί.
Ο τρόπος μετάδοσης τους είναι η επαφή με δέρμα ή βλεννογόνο που ήδη έχει αλλοιώσεις. Καθώς όμως για την εισχώρηση του ιού στο επιθήλιο απαιτείται τριβή κα μικροτραυματισμός η σεξουαλική επαφή είναι ο συνηθέστερος τρόπος. Ο χρόνος επώασης κυμαίνεται από μερικές εβδομάδες με μήνες και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και χρόνια , με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να προσδιοριστεί η ακριβής στιγμή της μόλυνσης. Οι βλάβες εντοπίζονται στον τράχηλο, τον κόλπο το αιδοίο, το περίνεο , τον πρωκτό ,το στοματοφάρυγγα, το πέος.
Η μορφολογία των αλλοιώσεων ποικίλει. Συνήθως εμφανίζονται ως ανώδυνα, λευκωπά, εξωφυτικά μεμονωμένα ή συρρέοντα οζίδια, τα οποία μεγαλώνοντας παίρνουν ανθοκραμβοειδή μορφή (σαν κουνουπίδι). Τις περισσότερες φορές είναι ορατά με γυμνό μάτι αλλά σχεδόν πάντα απαιτείται κολποσκοπική εξέταση για την ανεύρεση μικρότερων βλαβών. Ειδική προσοχή χρειάζεται κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης καθώς τα οξυτενή κονδυλώματα έχουν την τάση να πολλαπλασιάζονται και αν δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να προκαλέσουν θηλώματα στις φωνητικές χορδές του νεογνού ακόμα και πνευμονία. Υπολογίζεται ότι το 30-60% των σεξουαλικώς ενεργών ατόμων θα έλθει σε επαφή με τον ιό αλλά μόνο 1% θα εμφανίσει κλινικά συμπτώματα.
Η θεραπεία αφορά την εξαίρεση των βλαβών ,από τη στιγμή που δεν υπάρχει θεραπεία από τη λοίμωξη με τον ιό HPV. Είναι απαραίτητο πριν από κάθε ενέργεια να γίνεται ενδελεχής έλεγχος της γυναίκας με κολποσκόπηση και κυτταρολογική εξέταση του τραχήλου. Η μέθοδος που θα ακολουθηθεί εξαρτάται από την προτίμηση και την άνεση της ασθενούς. Υπάρχουν θεραπείες οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν από την ίδια την ασθενή όπως είναι η τοποθέτηση gel ή διαλύματος ποδοφυλλοτοξίνης ,κρέμας ιμικιμόδης 5%, καθώς και θεραπείες που εφαρμόζονται από το θεράποντα ιατρό όπως διάλυμα ποδοφυλλίνης 10-25% ή διάλυμα τριχλωροξικού οξέος. Στη φαρέτρα του γυναικολόγου περιλαμβάνονται επίσης και οι χειρουργικές μέθοδοι όπως η κρυοθεραπεία, η ηλεκτροκαυτηρίαση και η θεραπεία με CO2 laser.Όσον αφορά την κύηση η αντιμετώπιση των βλαβών ενδείκνυται να γίνεται μετά την 32η εβδομάδα ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος μέχρι τον τοκετό για να επουλωθούν οι βλάβες , αλλά όχι τόσο πολύς ώστε να υποτροπιάσουν. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας η γυναίκα θα πρέπει να διατηρεί την περιοχή καθαρή και να απέχει από σεξουαλικές επαφές.
Καθώς δεν υπάρχει θεραπεία για το αίτιο οι υποτροπές των οξυτενών κονδυλωμάτων είναι συχνές ανεξάρτητα από τη μέθοδο που έχει ακολουθηθεί. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι στον άντρα η λοίμωξη μπορεί να μη δίνει συμπτώματα έχει κάνει αναγκαίο το γεγονός για πρόληψη. Αυτή αρχίζει από τη σωστή σεξουαλική συμπεριφορά. Η εναλλαγή συντρόφων και η μικρή ηλικία έναρξης της σεξουαλικής ζωής αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες ενώ η χρήση προφυλακτικού εμποδίζει την εμφάνιση των κονδυλωμάτων στον κόλπο και τον τράχηλο. Τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμα δύο εμβόλια κατά του ιού HPV, το διδύναμο που αφορά τους τύπους 16 και 18 και το τετραδύναμο που αφορά τους τύπους 6, 11, 16, 18. Το τετραδύναμο περιέχει τους δύο τύπους που είναι υπεύθυνοι κατά 90% για τα οξυτενή κονδυλώματα. Η χορήγηση τους γίνεται στην ηλικία 11-12 ετών και μέχρι τα 26 έτη. Νεότερα δεδομένα δείχνουν προστασία μέχρι την ηλικία των 45 ετών . Και τα δύο εμβόλια θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά. Η γυναίκα θα πρέπει να συμβουλεύεται και να ενημερώνεται από το γυναικολόγο της σχετικά με τα εμβόλια.